Ο Αρχιμήδης και η πυρπόληση του ρωμαϊκού στόλου

Με ποιόν τρόπο κατέστρεψε ο μεγάλος μαθηματικός της αρχαιότητος, ο Αρχιμήδης, τον ρωμαϊκό στόλο που πολιορκούσε τις Συρακούσες; Τα δύο άρθρα που ακολουθούν παρουσιάζουν μια νέα εκδοχή αυτής της ιστορίας μετά από έρευνες Ιταλού επιστήμονα, ο οποίος πιστεύει ότι έλυσε το μυστήριο.

ΔΕΕ

Τα "κανόνια" του Αρχιµήδη

Ο βοµβαρδισµός του ρωµαϊκού στόλου µε τη δύναµη του ατµού το 214 π.Χ.

Ιταλός επιστήµονας ισχυρίζεται ότι έλυσε το µυστήριο του τρόπου µε τον οποίο ο Αρχιµήδης χρησιµοποίησε τις ακτίνες του ήλιου προκειµένου να καταστρέψει τον ρωµαϊκό στόλο κατά την πολιορκία των Συρακουσών.

Ο καθηγητής Μηχανολογίας Τσέζαρε Ρόσι του Πανεπιστηµίου Federico ΙΙ της Νάπολης υποστηρίζει ότι ο Αρχιµήδης δεν χρησιµοποίησε κάτοπτρα για να εκµεταλλευτεί τις «φονικές ακτίνες» του ήλιου ώστε να πυρπολήσει τα ρωµαϊκά πλοία τον 3ο π.Χ. αιώνα, όπως αναφέρει ο θρύλος, αλλά απώθησε τους εισβολείς χρησιµοποιώντας... κανόνια ατµού.

Σε µελέτη του µε τίτλο «Τα κανόνια του Αρχιµήδη εναντίον του ρωµαϊκού στόλου;» ο Ρόσι αναπτύσσει τη θεωρία του: ο Αρχιµήδης, ένας από τους σηµαντικότερους µαθηµατικούς, µηχανικούς και φυσικούς της αρχαίας Ελλάδας, αντί να στρέψει µέσω των κατόπτρων το φως του ήλιου στα κινούµενα πλοία, είναι πιθανό να χρησιµοποίησε καθρέφτες προκειµένου να ζεστάνει νερό που βρισκόταν σε ειδικές δεξαµενές. Το νερό έβραζε και ο παγιδευµένος ατµός προκαλούσε την έκρηξη του όπλου, στέλνοντας «οβίδες» στους Ρωµαίους (1.500 χρόνια πριν γίνει γνωστή στην Ευρώπη η πυρίτιδα) και µάλιστα µε ταχύτητα άνω των 200 χλµ. ανά ώρα και βεληνεκές περίπου 150 µέτρα.

Ο Ρόσι πιστεύει ότι οι «οβίδες» ήταν πήλινες και περιείχαν «υγρό πυρ», µια µάζα από εύφλεκτα υλικά. Ετσι, η βολή προκαλούσε εκρήξεις και τελικά πυρπόληση των στόχων.

Η πολιορκία των Συρακουσών έγινε το 214 π.Χ., όταν η πόλη ανήκε ακόµα στην Ελλάδα. Η πόλη καταλήφθηκε έπειτα από 2 χρόνια και ο Αρχιµήδης δολοφονήθηκε. Σύµφωνα µε την παράδοση, κατά την κατάληψη της πόλης, έπειτα από προδοσία, ένας ρωµαίος στρατιώτης σκότωσε τον έλληνα επιστήµονα ενώ αυτός ήταν απασχοληµένος µε κάποιο γεωµετρικό πρόβληµα. «Μη µου τους κύκλους τάραττε», πρόλαβε να του πει ο Αρχιµήδης.

Η αντιµετώπιση των Ρωµαίων µε κάτοπτρα αποτελεί στην πραγµατικότητα έναν θρύλο των µεσαιωνικών χρόνων. Από τις αρχαίες πηγές, ο φυσικός και φιλόσοφος Γαληνός αναφέρει µια συσκευή πυρπόλησης που χρησιµοποιήθηκε εναντίον του ρωµαϊκού στόλου, η λεπτοµέρεια όµως µε τα κάτοπτρα απουσιάζει, όπως και σε όλη την αρχαία γραµµατεία.

Αντίθετα, ο Πλούταρχος κάνει αναφορά σε µια µακρόστενη µηχανή που ανάγκασε τους Ρωµαίους να εγκαταλείψουν την πολιορκία των Συρακουσών, ενώ άλλοι συγγραφείς αναφέρουν ένα κανόνι ατµού. Πολλούς αιώνες αργότερα, ο Λεονάρντο Ντα Βίντσι σχεδίασε ένα παρόµοιο κανόνι χαρακτηρίζοντάς το ως επινόηση του µεγάλου αρχαίου µαθηµατικού. Έτσι, είναι πολύ πιθανό τα κάτοπτρα του θρύλου να ήταν στην πραγµατικότητα κανόνια ατµού.

Πηγή: http://www.tanea.gr/kosmos/article/?aid=4585071

 

Πήραν σάρκα και οστά τα "κανόνια" του Αρχιμήδη

Ένας από τους μεγαλύτερους μαθηματικούς, μηχανικούς και φυσικούς του αρχαίου ελληνικού χώρου, ο Αρχιμήδης, κατασκεύασε πράγματι ένα ηλιακό κανόνι ατμού, που έριχνε φλεγόμενα βλήματα;

Έτσι υποστηρίζει ένας Ιταλός μηχανικός, που έχει στα χέρια του τα σχέδια ενός τέτοιου όπλου. Λέγεται ότι ο Αρχιμήδης κατασκεύασε εκπληκτικές πολεμικές μηχανές, από καταπέλτες μέχρι γιγάντιους γάντζους, τα οποία χρησιμοποιήθηκαν κατά των Ρωμαίων, κατά τη διάρκεια της πολιορκίας των Συρακουσών, τον 3ο αι. π.Χ.

Μία από τις πιο αμφιλεγόμενες ιστορίες είναι ότι ο Αρχιμήδης έβαλε φωτιά στα ρωμαϊκά πλοία, ρίχνοντας τις ακτίνες του ηλίου πάνω τους με τη βοήθεια κοίλων καθρεφτών.

Οι σκεπτικιστές υποστηρίζουν πως ήταν αδύνατο οι καθρέφτες να εστιάσουν τις ηλιακές ακτίνες σε ένα κινούμενο πλοίο, ενώ ακόμα και αν γινόταν, η φωτιά θα άναβε σιγά σιγά και θα ήταν εύκολο να την σβήσει το πλήρωμα.

Σήμερα, ο Τσεζάρε Ρόσι από το Πανεπιστήμιο Φεντερίκο II της Νάπολης, παρουσιάζει ένα εναλλακτικό σενάριο.

Υποστηρίζει πως διάφοροι λόγιοι, μεταξύ των οποίων ο Πετράρχης και ο Λεονάρντο Ντα Βίντσι, είχαν γράψει πως ο Αρχιμήδης είχε εφεύρει ένα κανόνι, που χρησιμοποιούσε πεπιεσμένο ατμό για να δίνει ώθηση στο βλήμα και να πετιέται με μεγάλη ταχύτητα. Το 2006, μία ομάδα από το Τεχνολογικό Ινστιτούτο της Μασαχουσέτης (ΜΙΤ) κατάφερε να κατασκευάσει ένα τέτοιο κανόνι, ενώ οι δοκιμές στέφθηκαν με επιτυχία.

Ο Ρόσι εκτιμά πως το κανόνι ατμού μπορεί να εξηγήσει το θρύλο του καθρέφτη. Σύμφωνα με τον ίδιο, ένα τέτοιο κανόνι θα μπορούσε να θερμανθεί από καθρέφτες που εστίασαν τις ηλιακές ακτίνες, ενώ τα βλήματα θα μπορούσαν να είναι κοίλα και γεμισμένα με ένα εύφλεκτο υγρό -ίσως ένα μείγμα θείου, βιτουμενίου, πίσσας και οξειδίου του ασβεστίου.

Ο Ρόσι προσπάθησε να φτιάξει ένα πιθανό σχέδιο του κανονιού. Παρόλο που η χρήση των καθρεφτών με αυτό τον τρόπο έμοιαζε μάλλον μη πρακτική, ο ίδιος δηλώνει πως οι Συρακούσιοι θα μπορούσαν να τους είχαν χρησιμοποιήσει για να αποφύγουν τα πυρά, καθώς τα κανόνια βρίσκονταν στα τείχη της πόλης, πάνω σε ξύλινες πλατφόρμες.

Ο Ρόσι υπολογίζει πως ένα βλήμα 20 εκατοστών σε διάμετρο είχε βάρος γύρω στα 6 κιλά και εκτινασσόταν από το όπλο, διανύοντας απόσταση 60 μέτρων/δευτερόλεπτο. Ένα όπλο, τοποθετημένο 10 μέτρα πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας, το οποίο έριχνε πυρά σε γωνία 10 μοιρών προς τον ορίζοντα, είχε εύρος βολής γύρω στα 150 μέτρα.

Ιστορικοί, που ειδικεύονται στην αρχαία τεχνολογία, υποστηρίζουν πως η ιδέα είναι διασκεδαστική, αλλά αμφιβάλλουν ότι φτιάχτηκε τότε ένα τέτοιο όπλο.

Η Σεραφίνα Κουόμο από το Πανεπιστήμιο του Λονδίνου, αναφέρει πως δεν υπάρχουν στοιχεία που να πείθουν ότι ο Αρχιμήδης χρησιμοποίησε κανόνια ατμού. Σύμφωνα με την ίδια, η φήμη του Αρχιμήδη τα μεσαιωνικά χρόνια οδήγησε τον Ντα Βίντσι και άλλους λόγιους να του αποδώσουν όλες τις εντυπωσιακές εφευρέσεις που είχαν ακουστά.

«Ο Αρχιμήδης έγινε το ημι-μυθικό είδωλο ενός επιστήμονα, που ήταν ικανός να κατασκευάζει απίστευτα όπλα,» προσθέτει η ίδια.

Η Τρέισι Ριλ από το βρετανικό Πανεπιστήμιο του Σουάνσι, τονίζει πως ο Ρόσι δεν εξηγεί γιατί τα κοίλα πήλινα βλήματα δεν κομματιάζονταν με την εκπυρσοκρότηση. Οι καταπέλτες ήταν ένας πιο πρακτικός τρόπος εκσφενδόνισης φλεγόμενων βλημάτων.

New Scientist
πηγή 
THE PERSISTENCE OF A FREE PHOTON